Sierra Leone’s battle against poverty – Part 4

Maart 2016
Voor de vierde maal ga ik op verzoek van de Barefoot Women Solar Engineers naar Sierra Leone. Een ‘sustainable energy’ project met bedrijfsmatige pijlers zoals een bakkerij en een restaurant waar alle elektriciteit van zonnepanelen afkomstig is, met daarnaast nog een akkerbouwbedrijf waar diverse landbouwgewassen worden geteeld. Een follow up missie, vier maanden na m’n vorige ‘Barefoot’ missie die ik samen met PUM Solar expert Wil Nuijen uitvoerde, verbaasde me een beetje. Zo hard gaan de ontwikkelingen toch niet in dit armste deel van Afrika? Maar misschien vergis ik me. Sierra Leone staat op de 181^e plaats van de UN Development index, waar Niger met plek 188 hekkensluiter is.

Officieel is Sierra Leone nog niet ebola-vrij, omdat het virus een paar weken geleden toch weer de kop heeft opgestoken. Onderaan de vliegtuigtrap staat dan ook een dame paraat met desinfecterende handgel, maar mijn temperatuur wordt niet meer gemeten. Buiten staan Nancy en Edward van het Barefoot project al achter het ebola-hek staan te zwaaien. Een korte en hartelijke begroeting en dan snel in de Toyota Hilux op weg naar Konta Line.

De ebola roadblocks zijn bijna allemaal verdwenen, dus dat schiet lekker op en na 3 uur rijden door donker Afrika arriveer ik in Konta Line, waar de 12 Solar Mamma’s me al zingend en dansend staan op te wachten. Een heel hartelijk en ontroerend weerzien! De 12 Solar Mamma’s zijn heel trots dat er al een flink aantal PUM adviezen binnen korte tijd zijn uitgevoerd. Tijdens de ebola crisis lag de lokale economie stil en heeft men naast de bakkerij een restaurant gebouwd waar Francis, een ervaren horecaman uit de hoofdstad Freetown, samen met Alpha en Sheku de scepter zwaait en de meest fantastische maaltijden uit een kleine primitieve keuken tovert. De traditionele broodbakkerij waar met hout in een reusachtige oven werd gestookt ligt stil, omdat er voor gewoon witbrood teveel concurrentie is en de marges veel te laag. Helaas zag ik dat al wel aankomen bij mijn vorige missies.

Het geld moet weer gaan rollen op het platteland!
In Sierra Leone woont de helft van de 6 miljoen inwoners in de hoofdstad Freetown, die daar helemaal niet op berekend is. De visie en missie van Barefoot is om op het platteland meer activiteiten rond duurzame energie te ontwikkelen, om zo de leefbaarheid in de afgelegen dorpen te vergroten en kansen te scheppen voor vrouwen met geen of weinig scholing. Nancy Kanu, de drijvende kracht achter Barefoot, zag 9 jaar geleden al de enorme potentie van zonne energie in dit land waar geen elektriciteitsnet is. Met hulp van de overheid en het Barefoot College uit India is dit project opgezet, vooral gericht om analfabete vrouwen te trainen als ‘Solar Engineer’ om zo de dorpen van elektriciteit te voorzien. Omdat het plan nu is dat de 12 Solar Mamma’s binnenkort naar hun eigen dorpen in een van de 12 districten teruggaan, om daar een eigen Solar Enterprise te starten, wil men dat ik al m’n bakkerskennis overdraag op deze 12 vrouwen. In de nieuw ingerichte Solar bakkerij moeten meer soorten broodjes en koekjes worden gemaakt, deels op basis van cassave meel. Dat wordt dus een druk en vol programma, want in dezelfde kleine ruimte van de bakkerij wordt nu ook gekookt voor het restaurant. We kijken hoe we met zo min mogelijk kostbare ingrediënten iets lekkers kunnen bakken dat verkocht kan worden in een economie waar heel weinig geld rond gaat. Eigenlijk is dat de kern van het ontwikkelingsprobleem in Sierra Leone. Er is een grote wil om bedrijfsmatig bezig te zijn, maar te weinig geld bij de bevolking om regelmatig iets te kopen of om investeringen te doen. Het geld moet dus weer gaan rollen!

De tailorworkshop draait al
Een belangrijk PUM advies aan Barefoot is om meer in te zetten op vakonderwijs, omdat dit vrijwel afwezig is in Sierra Leone. Er gaat veel kapot in dit land door onoordeelkundig gebruik en kapotte machines kan men vervolgens niet maken omdat niemand dat heeft geleerd. Dus naast solaractiviteiten, bakkerij en restaurant, is er een samenwerkings overeenkomst gesloten  met Tools To Work en PUM om meer in te zetten op praktisch vakonderwijs, zoals het opleiden van fietsenmakers en het starten van een metaal en houtwerkplaats en tailorworkshop. Nou, dit laatste is een schot in de roos. In no time hadden meer dan 20 jongens en meisjes zich aangemeld voor de kleermakers cursus, onder leiding van de plaatselijke kleermaker Mohamed. Tools To Work stelde 5 gereviseerde elektrische naaimachines beschikbaar, maar men heeft duidelijk behoefte aan meer. Om 7 uur ’s morgens zitten een achttal super gemotiveerde meisjes eerst hun machine schoon te maken om daarna aan de slag te gaan met flinke orders voor babykleertjes en fraaie feestjurken. Overal op Barefoot is stroom van de zonnepanelen beschikbaar. Het is een van de weinige en wellicht de enige plaats in Afrika waar al 4 jaar lang 24/7 elektriciteit is, geleverd door onze zon. Ideaal dus om kleinschalige bedrijfsmatige activiteiten op te starten, zoals een naaiatelier, restaurant en straks een timmerwerkplaats.

De komende PUM missie ga ik met Nancy en Edward alle plannen van Barefoot beoordelen op haalbaarheid en uitvoering, niet alleen bakkerijzaken, maar ook verdere voedselverwerking en conservering en de mogelijkheden en speerpunten voor het vakonderwijs. Omdat ik naast de bakkerij ook een landbouwachtergrond heb met enige leservaring, hoop ik een zinvolle bijdrage te kunnen leveren aan de toekomst van dit voor Sierra Leone heel zinvolle project. Uiteindelijk komt het er op aan om de juiste keuzes te maken. Barefoot is heel tevreden met de hulp en advisering die ze daarbij van de PUM experts krijgen.

En het geld gaat rollen!
De 8 vrouwen die ik heb leren brood en koekjes bakken, beginnen met een lege kas. Yatta Gambai is de enige die goed kan rekenen en mag de boekhouding doen. We verkopen in de bakkerij elke dag voor tussen de 40.000 en 80.000 Leones aan producten. Een broodje kost 1000 Leones (ca. 20 eurocent) en dat is ook de prijs van een zakje koekjes en ongeveer het maximum dat iemand per dag kan besteden. Het is haast vertederend om te zien hoe in de loop van een paar dagen de ogen van de dames steeds meer gaan glimmen bij de groeiende stapel bankbiljetten. Het is duidelijk dat ze een geldmotor aan het worden zijn en er komen al mensen langs die vragen of ze geld kunnen lenen. Wanneer we nieuwe grondstoffen gaan kopen wordt er zorgelijk gekeken, want de stapel geld slinkt dan snel. Door uitgaven en inkomsten in aparte kolommen op te schrijven wordt gelukkig snel duidelijk dat we in staat zijn om de waarde van de grondstoffen te verdubbelen. Tijdens deze missie hebben de 8 vrouwen, die binnenkort in hun eigen dorp als Solar Engineer een bedrijfje gaan starten, gezien hoe je met eenvoudige voedselverwerking van cassavemeel, dat overal in het land volop verkrijgbaar is, geld kunt binnenhalen.

Leve de OV fiets!

In samenwerking met Tools To Work is vorig jaar een container van 150 afgeschreven OV fietsen van de NS naar Barefoot Sierra Leone verscheept. Inmiddels zijn vrijwel alle fietsen door werkloze jongeren uit de omliggende dorpen in elkaar gezet. Samen met PUM expert Wil Nuijen hebben we daar in oktober 2015 een begin mee gemaakt. Een deel van de fietsen is verkocht om de kosten van het inklaren en transport van de container te betalen. Het grootste deel van de fietsen is via een huurkoop overeenkomst aan medewerkers en omwonenden van Barefoot verstrekt. De fietsen die in gebruik zijn, zien er als nieuw uit. Ze worden dagelijks gepoetst door hun trotse bezitters. Almami Kamara, die telefoon-credits verkoopt, gaat nu wekelijks voor z'n zaken met de fiets naar Waterloo, wat hem een besparing ten opzichte van de taxi/bus oplevert van 10.000 Leones. Zo zijn er nog meer voorbeelden waarbij deze OV fietsen bijdragen aan het versterken van de lokale economie. De bakkerij gebruikt nu een OV fiets om met een Tools To Work broodkar naar de plaatselijke markt te gaan. Zo kan in één keer een flinke voorraad brood en koekjes worden meegenomen. Tijdens deze missie geef ik nog wel een cursus bandenplakken, want dat is iets dat niet iedereen goed kan. Wanneer ik aan het einde van de week een voetbalwedstrijd bezoek, een paar dorpen verderop, zie ik tot mijn genoegen diverse blauwe glimmende OV fietsen bij de ingang staan. Daar krijg ik nou een goed gevoel van!