Sierra Leone’s battle against poverty – Part 4

Maart 2016
Voor de vierde maal ga ik op verzoek van de Barefoot Women Solar Engineers naar Sierra Leone. Een ‘sustainable energy’ project met bedrijfsmatige pijlers zoals een bakkerij en een restaurant waar alle elektriciteit van zonnepanelen afkomstig is, met daarnaast nog een akkerbouwbedrijf waar diverse landbouwgewassen worden geteeld. Een follow up missie, vier maanden na m’n vorige ‘Barefoot’ missie die ik samen met PUM Solar expert Wil Nuijen uitvoerde, verbaasde me een beetje. Zo hard gaan de ontwikkelingen toch niet in dit armste deel van Afrika? Maar misschien vergis ik me. Sierra Leone staat op de 181^e plaats van de UN Development index, waar Niger met plek 188 hekkensluiter is.

Officieel is Sierra Leone nog niet ebola-vrij, omdat het virus een paar weken geleden toch weer de kop heeft opgestoken. Onderaan de vliegtuigtrap staat dan ook een dame paraat met desinfecterende handgel, maar mijn temperatuur wordt niet meer gemeten. Buiten staan Nancy en Edward van het Barefoot project al achter het ebola-hek staan te zwaaien. Een korte en hartelijke begroeting en dan snel in de Toyota Hilux op weg naar Konta Line.

De ebola roadblocks zijn bijna allemaal verdwenen, dus dat schiet lekker op en na 3 uur rijden door donker Afrika arriveer ik in Konta Line, waar de 12 Solar Mamma’s me al zingend en dansend staan op te wachten. Een heel hartelijk en ontroerend weerzien! De 12 Solar Mamma’s zijn heel trots dat er al een flink aantal PUM adviezen binnen korte tijd zijn uitgevoerd. Tijdens de ebola crisis lag de lokale economie stil en heeft men naast de bakkerij een restaurant gebouwd waar Francis, een ervaren horecaman uit de hoofdstad Freetown, samen met Alpha en Sheku de scepter zwaait en de meest fantastische maaltijden uit een kleine primitieve keuken tovert. De traditionele broodbakkerij waar met hout in een reusachtige oven werd gestookt ligt stil, omdat er voor gewoon witbrood teveel concurrentie is en de marges veel te laag. Helaas zag ik dat al wel aankomen bij mijn vorige missies.

Het geld moet weer gaan rollen op het platteland!
In Sierra Leone woont de helft van de 6 miljoen inwoners in de hoofdstad Freetown, die daar helemaal niet op berekend is. De visie en missie van Barefoot is om op het platteland meer activiteiten rond duurzame energie te ontwikkelen, om zo de leefbaarheid in de afgelegen dorpen te vergroten en kansen te scheppen voor vrouwen met geen of weinig scholing. Nancy Kanu, de drijvende kracht achter Barefoot, zag 9 jaar geleden al de enorme potentie van zonne energie in dit land waar geen elektriciteitsnet is. Met hulp van de overheid en het Barefoot College uit India is dit project opgezet, vooral gericht om analfabete vrouwen te trainen als ‘Solar Engineer’ om zo de dorpen van elektriciteit te voorzien. Omdat het plan nu is dat de 12 Solar Mamma’s binnenkort naar hun eigen dorpen in een van de 12 districten teruggaan, om daar een eigen Solar Enterprise te starten, wil men dat ik al m’n bakkerskennis overdraag op deze 12 vrouwen. In de nieuw ingerichte Solar bakkerij moeten meer soorten broodjes en koekjes worden gemaakt, deels op basis van cassave meel. Dat wordt dus een druk en vol programma, want in dezelfde kleine ruimte van de bakkerij wordt nu ook gekookt voor het restaurant. We kijken hoe we met zo min mogelijk kostbare ingrediënten iets lekkers kunnen bakken dat verkocht kan worden in een economie waar heel weinig geld rond gaat. Eigenlijk is dat de kern van het ontwikkelingsprobleem in Sierra Leone. Er is een grote wil om bedrijfsmatig bezig te zijn, maar te weinig geld bij de bevolking om regelmatig iets te kopen of om investeringen te doen. Het geld moet dus weer gaan rollen!

De tailorworkshop draait al
Een belangrijk PUM advies aan Barefoot is om meer in te zetten op vakonderwijs, omdat dit vrijwel afwezig is in Sierra Leone. Er gaat veel kapot in dit land door onoordeelkundig gebruik en kapotte machines kan men vervolgens niet maken omdat niemand dat heeft geleerd. Dus naast solaractiviteiten, bakkerij en restaurant, is er een samenwerkings overeenkomst gesloten  met Tools To Work en PUM om meer in te zetten op praktisch vakonderwijs, zoals het opleiden van fietsenmakers en het starten van een metaal en houtwerkplaats en tailorworkshop. Nou, dit laatste is een schot in de roos. In no time hadden meer dan 20 jongens en meisjes zich aangemeld voor de kleermakers cursus, onder leiding van de plaatselijke kleermaker Mohamed. Tools To Work stelde 5 gereviseerde elektrische naaimachines beschikbaar, maar men heeft duidelijk behoefte aan meer. Om 7 uur ’s morgens zitten een achttal super gemotiveerde meisjes eerst hun machine schoon te maken om daarna aan de slag te gaan met flinke orders voor babykleertjes en fraaie feestjurken. Overal op Barefoot is stroom van de zonnepanelen beschikbaar. Het is een van de weinige en wellicht de enige plaats in Afrika waar al 4 jaar lang 24/7 elektriciteit is, geleverd door onze zon. Ideaal dus om kleinschalige bedrijfsmatige activiteiten op te starten, zoals een naaiatelier, restaurant en straks een timmerwerkplaats.

De komende PUM missie ga ik met Nancy en Edward alle plannen van Barefoot beoordelen op haalbaarheid en uitvoering, niet alleen bakkerijzaken, maar ook verdere voedselverwerking en conservering en de mogelijkheden en speerpunten voor het vakonderwijs. Omdat ik naast de bakkerij ook een landbouwachtergrond heb met enige leservaring, hoop ik een zinvolle bijdrage te kunnen leveren aan de toekomst van dit voor Sierra Leone heel zinvolle project. Uiteindelijk komt het er op aan om de juiste keuzes te maken. Barefoot is heel tevreden met de hulp en advisering die ze daarbij van de PUM experts krijgen.

En het geld gaat rollen!
De 8 vrouwen die ik heb leren brood en koekjes bakken, beginnen met een lege kas. Yatta Gambai is de enige die goed kan rekenen en mag de boekhouding doen. We verkopen in de bakkerij elke dag voor tussen de 40.000 en 80.000 Leones aan producten. Een broodje kost 1000 Leones (ca. 20 eurocent) en dat is ook de prijs van een zakje koekjes en ongeveer het maximum dat iemand per dag kan besteden. Het is haast vertederend om te zien hoe in de loop van een paar dagen de ogen van de dames steeds meer gaan glimmen bij de groeiende stapel bankbiljetten. Het is duidelijk dat ze een geldmotor aan het worden zijn en er komen al mensen langs die vragen of ze geld kunnen lenen. Wanneer we nieuwe grondstoffen gaan kopen wordt er zorgelijk gekeken, want de stapel geld slinkt dan snel. Door uitgaven en inkomsten in aparte kolommen op te schrijven wordt gelukkig snel duidelijk dat we in staat zijn om de waarde van de grondstoffen te verdubbelen. Tijdens deze missie hebben de 8 vrouwen, die binnenkort in hun eigen dorp als Solar Engineer een bedrijfje gaan starten, gezien hoe je met eenvoudige voedselverwerking van cassavemeel, dat overal in het land volop verkrijgbaar is, geld kunt binnenhalen.

Leve de OV fiets!

In samenwerking met Tools To Work is vorig jaar een container van 150 afgeschreven OV fietsen van de NS naar Barefoot Sierra Leone verscheept. Inmiddels zijn vrijwel alle fietsen door werkloze jongeren uit de omliggende dorpen in elkaar gezet. Samen met PUM expert Wil Nuijen hebben we daar in oktober 2015 een begin mee gemaakt. Een deel van de fietsen is verkocht om de kosten van het inklaren en transport van de container te betalen. Het grootste deel van de fietsen is via een huurkoop overeenkomst aan medewerkers en omwonenden van Barefoot verstrekt. De fietsen die in gebruik zijn, zien er als nieuw uit. Ze worden dagelijks gepoetst door hun trotse bezitters. Almami Kamara, die telefoon-credits verkoopt, gaat nu wekelijks voor z'n zaken met de fiets naar Waterloo, wat hem een besparing ten opzichte van de taxi/bus oplevert van 10.000 Leones. Zo zijn er nog meer voorbeelden waarbij deze OV fietsen bijdragen aan het versterken van de lokale economie. De bakkerij gebruikt nu een OV fiets om met een Tools To Work broodkar naar de plaatselijke markt te gaan. Zo kan in één keer een flinke voorraad brood en koekjes worden meegenomen. Tijdens deze missie geef ik nog wel een cursus bandenplakken, want dat is iets dat niet iedereen goed kan. Wanneer ik aan het einde van de week een voetbalwedstrijd bezoek, een paar dorpen verderop, zie ik tot mijn genoegen diverse blauwe glimmende OV fietsen bij de ingang staan. Daar krijg ik nou een goed gevoel van!

Cycling in Sri Lanka

Why?
After travelling on our own bicycles in Surinam, Madagascar and Ghana, this time we went to Sri Lanka. Here are some of our experiences, especially for cyclists who want to take their own bicycle in the plane to far destinations in tropical countries.
Cycling in the tropics is great joy! You can have direct contact with the people along the road, greet and talk to people, smell nice food, eat as many of the most tasty bananas in the world, hear and see birds and animals and it is very easy to stop at any place you like. And as long as you move, it is not hot at all, because the air is continuously moving around your body!
        

Your bicycle
Any strong, well maintained quality bicycle will be good enough to travel in tropical countries. We have chosen the MTB-type with the smaller 26 inch wheels with Schwalbe Marathon tyres (puncture proof). We use simple gears that can be repaired in every country (sorry Rohloff) and V-brakes instead of modern liquid brake systems (leaking oil after damage). Imagine that the Airline ground personnel usually throw your bike in the plane or put 5 heavy Samsonite suitcases on top of your bike. It is important that your bike is surviving the flight with little damage.

The advantages of MTB bikes are:
-broad tyres, comfortable to take sandy dirt roads
-small wheels and a small frame are easier to handle during transport in the plane
-lightweight aluminium frame (front suspension is not necessary)
-only one rear luggage carrier for 2 Ortlieb roller bags

When you fly with Emirates you have 30 kg free baggage allowance and 7 kg hand luggage. This is sufficient for a holiday/journey on your bicycle. In Sri Lanka you can travel light.
There is no need to bring your tent or sleeping bags/mattress. No cooking gear.
We could find accommodation and good food in every village or town along the main roads.
The more equipment/clothes you leave at home, the better. Less weight makes cycling more relaxed and if you miss something, you can buy it in Sri Lanka. As spare parts we only take 1 inner tube, a few spokes, puncture repair kit and some tools like Allen keys, spanners (to remove steer and pedals for transport).
Our bicycle is roughly 16 kg, so 14 kg is left for bicycle body bag, roller bags and luggage.
Other airliners usually charge $/€ 100,- per flight / bicycle.

For transport we put our bicycle, after removing the front wheel, pedals, saddle and steer, in a strong nylon bag. We use the body bags of Ground Effect New Zealand:
http://www.groundeffect.co.nz/collections/bike-bags/products/body-bag-compact-bike-bag
With clothes/towels you can protect the vulnerable parts of your bike. Put the gear shift system in first gear, to make it less vulnerable. Deflate the tyres (don’t forget to bring a good air pump).

It is advisable to book accommodation not too far from the airport for at least the first 2 days/nights. Puetz Travels Beach Resort (www.puetz-travels.com) can pick you up with a minibus from the airport with your bicycles. It is good to take your time to adapt to the country and climate, assemble your bicycle in a relaxed surrounding  and to make a ‘test drive’ on your bicycle in the area around the beach resort. You can also leave your extra European warm clothes and the bicycle body bag and wrapping materials in the resort, to be picked up at the end of your journey.

  

Before setting off, observe the local traffic
Take your time to adapt to the local traffic. In Sri Lanka there are traffic rules too, but people do not obey these rules, like we do. The traffic is more or less a social play: everybody can take his or her own part of the road at any moment. Even dogs and cattle do so! Sri Lankan people have developed a special sense to move around on the road at high speed without hitting each other, like a swarm of birds.

Try to avoid the busy main roads. There are plenty small and quiet country roads (download Open Streetmap on your Garmin GPS).
It can be frightening if you feel the airflow of a bus at high speed, passing you at just 25 cm’s. It is important to keep calm. Drivers will always use their horn to warn you. Use ears and eyes at all times and do not to make sudden unexpected movements. If you cycle with two or in a group, keep enough distance between each other. As long as you cycle on the left side of the road in a straight predictable direction, nothing will happen. But it is wise to create a defensive cycle style in the beginning and give space to tuk tuk’s, busses and lorry’s.
You will discover that you are adapting to the local traffic quite quickly and that even crossing through the congested traffic in Colombo is a possible challenge. But protect yourself well with a helmet and bright coloured clothes!

Personal care
Because of the pleasant high temperature of around 27 degrees and sun mostly right above your head, you will lose more moisture while cycling as in Europe. Drink several litres of water per day and protect your feet, legs, hands, arms and head with the best sun blockers.
Add ORS (Oral Rehydration Salt) to your drinking water, because you lose a lot of salt while sweating. We always bought bottles of clean water in shops along the road and never had any stomach problems. Tap water is not always reliable and often has a chlorine taste.
Food and drinks can be obtained everywhere along the road. If you see someone cooking, baking, preparing some food, it is safe to eat. Sri Lankan people are very hygienic in preparing food. But be careful with food in glass pots or glass cases when it is not clear how long it has been waiting for customers.

Daily cycling scheme and accommodation
Try to start cycling at sunrise or as early as possible. The morning has lower temperatures and the weather is usually fair in the morning. Rain showers often occur in the afternoon. As we want to do some sightseeing/birdwatching along the road and make some stops, the most comfortable distance we cycle on one day is between 60 and 100 km. In the afternoon we decide where to stop and look for accommodation. Look for signs as ‘Rooms’ or ‘Guesthouse’. The word ‘Hotel’ is usually referring to a place where you can eat and drink, but without accommodation. We have been cycling 1600 km in 5 weeks in Sri Lanka and were always able to find acceptable and clean rooms, often with fan/airco/mosquito net and even Wi-Fi. Prices were between 1000 and 5000 rupees for one room.
In the larger places/towns we used accommodation described in the following travel guides:
-Lonely Planet – Sri Lanka        &       -Bradt Travel Guide – Sri Lanka

              

Where to cycle?
Any part of Sri Lanka is interesting to discover on your bicycle! The central part has hills and mountains, the coastal area is almost flat. The south is more touristic and busy, the north is very quiet and relaxed. There is a dense network of small roads that are not on the printed map. Download the free Open Streetmap on your GPS!
www.openstreetmap.org
The printed map we used is from World Mapping Project-Sri Lanka-1:500.000
www.reise-know-how.de  (not perfect, but OK)

Because not many tourists travel to the northern province, I will describe the places and locations where we have been in November 2015. 
We cycled from Waikkal/Kochchikade along the coast to Chilaw (Accommodation: Government Rest House near the beach).
Then direction to Anuradhapura with a stop at the Wilpattu National Park.
(Acc. L.L.T. Tourist Inn www.lltsafariwilpattu.com)
After visiting the holy city of Anuradhapura
(Acc. Eco Hotel with swimmingpool A/C room and Wi-Fi Nilkethavilla http://nilkethavilla.com/)  we asked a taxi driver to bring us (with the bicycles in his minibus) from Anuradhapura to Jaffna. 200 Km for just 13.000 rupees.

In Jaffna we stayed in Sarras Guesthouse (phone 222 3627 / 567 4040), an old colonial house near the Old Park road. Jaffna is really a bicycle friendly town. This Tamil town suffered a lot from the war and was for two decades a no-go war zone. There are still many poor inhabitants, so less cars and more cyclists on the road. It is the Tamil capital of the north and some years ago it was not possible for tourists to visit the north of Sri Lanka. But now it is safe, and well controlled by many army camps along the road.

We cycled to the Kayts peninsula, around the Jaffna Lagoon and to the east coast where we stayed a few days at the Chundikulam Bird Sanctuary (phone +9421 3216254) .
http://www.cimicjaffna.com/Cimicnews_2012_01_05_2.php
Here you can find accommodation, a bungalow and some basic rooms and a kitchen/bar. It is all organised by the Sri Lankan Army. You can walk or cycle endlessly along beautiful desolate beaches with coconut and palmyra palms. You will only meet a few fisherman or soldiers. In this area the Tamil Tigers were defeated and there are still some military camps, but the soldiers are all very friendly and willing to help you if you are thirsty (King Coconut!) or lost your track.
        
Because the Lagoon at Chundikulam has a wide open connection with the sea, we could not follow the sandy coastal road and had to cycle back to Elephant Pass and Parantan and then take the A35 to Mullaittivu (A/C Rooms in Selvapuram phone 077-9510436  /  071-0345047).

From here we enjoyed one of the most peaceful and quiet roads along the coast, to the Kokkilai Lagoon. We even saw more birds along this road than at Chundikulam. The road stops at Kokkilai. We did not want to make a detour around the lagoon. A fisherman carried our fully packed bicycles within 30 seconds on to his little boat and in 5 minutes we crossed the rough open sea mouth of the lagoon and could add another experience to our journey.

Heading for the harbour town of Trincomalee, we stopped at the Seaway Hotel in Nilaveli (phone 223 2212) located almost on the beach. From Trincomalee (don’t forget to stop at the busy and interesting fish market) we cycled to Kanthale (Akila Resort) and then further along the A6 to Gal Oya heading for Polonnaruwa to visit the Thousand-year-old buildings, monuments and Buddha sculptures. We did treat ourselves with luxurious accommodation (a bit over the top) at the Deer Park Hotel in Giritale .

From Giritale we took the quiet countryside roads along rivers and paddy fields back to Kurunegala (Old colonial hotel Viveka at the North Lake Road www.hotelviveka.com) and finally to Puetz  Travels Beach Resort at Waikkal, Kochchikade(www.puetz-travels.com).